Η κατονομασία της δολοφονίας των γυναικών, ως γυναικοκτονία, φαίνεται να ηχεί σκληρή στα ώτα πολλών και να αντιδρούν στην χρήση του όρου, την ίδια ώρα που οι γυναικείες οργανώσεις διεκδικούν να συμπεριληφθεί στην Νομολογία των Κρατών Μελών. Ας δούμε όμως γιατί υπάρχει λόγος, για μια ειδική έννοια προσδιορισμού του εγκλήματος των γυναικοκτονιών, όταν οι άνδρες κατά 80% έναντι 20% των γυναικών είναι τα περισσότερα θύματα των ανθρωποκτονιών?
Η απάντηση προκύπτει από το γεγονός ότι οι γυναίκες δολοφονούνται από τον σύζυγο ή τον σύντροφο, ανθρώπους του περιβάλλοντος τους που εμπιστεύονται και όχι επειδή υπήρξαν θύματα ληστείας, ή μιας εγκληματικής ενέργειας. Η δολοφονία γυναικών επειδή είναι γυναίκες, συνδέεται με την πατριαρχική αντίληψη ότι η γυναίκα «ανήκει» στον άντρα και οποιαδήποτε διαφοροποίηση από το πρότυπο του αποδεκτού της ρόλου, μπορεί να τιμωρηθεί ακόμη και με θάνατο. Ακόμη πολλά θύματα δολοφονούνται από μητέρες, πατέρες, αδελφούς επειδή είναι γυναίκες.
Είναι ένα φαινόμενο πολύ παλιό αλλά με νέα κοινωνικά χαρακτηριστικά και δεν μπορείς να κινητοποιηθείς ενάντια σε κάτι χωρίς να το ονοματίσεις. Αποτελεί την κύρια αιτία πρόωρου θανάτου σε όλο τον κόσμο και συνδέεται με την ενδοοικογενειακή βία. Η γυναικοκτονία είναι δηκτική, αποκαλύπτει το φαινόμενο, το «ξεβράκωμα της κακομαθημένης και μάτσο συμπεριφοράς», της κουλτούρας του αρρενωπού άνδρα που μπορεί να βιάζει και να χρησιμοποιεί την γυναίκα ως σεξουαλικό αντικείμενο, της κουλτούρας της απαξίωσης της ζωής των γυναικών.
Σύμφωνα με την Βουγιούκα ο όρος γυναικοκτονία δηλώνει φόνο εκ προμελέτης και «επιχειρεί να πολιτικοποιήσει μια ακραία μορφή έμφυλης βίας φέρνοντας στο προσκήνιο τα αίτια και τις (ανήκεστες) επιπτώσεις της ανισότητας».
Πολλά τα παραδείγματα γύρω μας και τα θύματα των γυναικοκτονιών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας των Ηνωμένων Εθνών «Globalstudyonhomicide: Gender- relatedkillin go fwomenandgirls» (2019) και αφορά την περίοδο του 2017 οι γυναικοκτονίες παγκοσμίως από το 2012 μέχρι το 2017 διπλασιάστηκαν. Το 2017 διαπράχθηκαν 87.000 δολοφονίες γυναικών σε όλο τον κόσμο, που σημαίνει ότι 137 γυναίκες την ημέρα δολοφονούνται από μέλος της οικογένειας τους καθώς πάνω από τις μισές, 58%, ήταν από πρώην ή νυν σύντροφο ή μέλος της οικογένειας.
Από την Πανευρωπαϊκή έρευνα FRA – Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2014, προκύπτει εκτεταμένη κακοποίηση των γυναικών. Μία στις πέντε έχει υποστεί σεξουαλική βία από νυν ή τέως σύντροφο, μία στις είκοσι γυναίκες υπήρξε θύμα βιασμού, μία στις δέκα γυναίκες βίωσε κάποια μορφή σεξουαλικής βίας πριν από το 15ο έτος. Στην Γαλλία το 2016 όπως αναφέρει η Πετράκη υπήρξαν 109 γυναικοκτονίες και κυρίαρχο κίνητρο των δραστών, κατά 43%, ήταν ο χωρισμός.
Αποκαλυπτικά και τα στοιχεία του κέντρου ΔΙΟΤΙΜΑ στην Ελλάδα από το 2011 έχουν ατύπως καταγραφεί 62 γυναικοκτονίες και 27 απόπειρες γυναικοκτονιών. Για το 2020 και το 2021 χάσαμε το μέτρημα των γυναικών που απουσιάζουν γύρω μας. Φαίνεται μία με δύο γυναίκες το μήνα να δολοφονούνται από νυν ή πρώην σύντροφο στην χώρα μας.
Αυτό καταγράφεται στην 2η ετήσια έκθεση της ΓΓΙ τον Νοέμβριο του 2021, με στοιχεία από το Παρατηρητήριο Ισότητας των Φύλων, όπου το 2020 καταγγέλθηκαν στην αστυνομία 4.264 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, ποσοστό αυξημένο κατά 2,2% σε σχέση με το 2019. Το 64,1% των γυναικών βρισκόταν σε συντροφική σχέση με τους δράστες. Ο αριθμός της ενδοοικογενειακής βίας με δράστες άνδρες και θύματα γυναίκες, ανήλθε σε 4.026. Οι γυναίκες που βιάστηκαν και κατήγγειλαν το έγκλημα, το 2020, ανέρχονται στις 202 γυναίκες. Την τελευταία δεκαετία οι γυναικοκτονίες κυμαίνονται από 30,4-50% ενώ μόνο κατά 57 ανδρών ασκήθηκαν περιοριστικά μέτρα και οι ποινικές διώξεις που ασκήθηκαν ήταν κατά 3.132 ανδρών σε ποσοστό 85%. Όσο για τις καταδικαστικές αποφάσεις των ανδρών δραστών για ενδοοικογενειακή βία, το 2017 υπήρχαν 785 αποφάσεις ενώ το 2019 σχεδόν διπλασιάστηκαν.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η βία επηρεάζει όλα τα μέλη της κοινωνίας, όχι μόνο όσες υπήρξαν θύματα αλλά και γυναίκες που αποφεύγουν από φόβο ορισμένα μέρη ή καταστάσεις προκειμένου να προστατευθούν, πάνω από το 50%, όπως δείχνει η έρευνα. Έτσι η αναγκαιότητα χρήσης του όρου φαίνεται αναπόφευκτη καθώς εξειδικεύει το έγκλημα και φέρνει στην επιφάνεια ως επιβαρυντικό στοιχείο την έμφυλη βία, την αίσθηση κυριαρχίας, την σεξιστική συμπεριφορά. Σε πολλές περιπτώσεις δε, είναι η μοιραία κατάληξη της μακροχρόνιας κακοποίησης ή ακόμη η κατάληξη ενός βιασμού όπως στην περίπτωση της Τοπαλούδη στην Ρόδο και της Eaton στην Κρήτη που τα «αρσενικά» τις βίασαν, τις χτύπησαν άγρια και τις σκότωσαν.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι ως νομική ορολογία χρησιμοποιείται ήδη στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και έδωσε ορατότητα στο φαινόμενο των μαζικών γυναικοκτονιών (Μεξικό) που αποτέλεσαν ερευνητικό πεδίο για την επιστήμη της κοινωνιολογίας, με καθοριστική της συμβολή της Russell. Με τον Νόμο Γαβριέλα στην Χιλή και τις έρευνες της Πανεπιστημιακής κοινότητας δημιουργήθηκε ένα παγκόσμιο κίνημα για την διεκδίκηση και την αναγνώριση των γυναικοκτονιών, ως ένα πολυσύνθετο κοινωνικό, πολιτισμικό, δομικό φαινόμενο.
Επιπρόσθετα οι μορφές της γυναικοκτονίας περιγράφθηκαν στην Παγκόσμια διάσκεψη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, της Βιέννης, όπως η δολοφονία των γυναικών από βίαιο ερωτικό σύντροφο, τα βασανιστήρια η δολοφονία λόγω μισογυνισμού, η δολοφονία λόγω «τιμής», η δολοφονία λόγω ένοπλων συγκρούσεων, για λόγους προίκας, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, ο ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων, η εμβρυοκτονία λόγω φύλου, η δολοφονία από εμπορία ανθρώπων, ναρκωτικών, μαγείας, όπλων και συμμοριών. Το Παρατηρητήριο Γυναικοκτονιών σε συνεργασία με τον ΟΗΕ και το Γραφείο Διασύνδεσης ACUNS στην Βιέννη προσπαθεί να καταγράψει τον σκοτεινό αριθμό και παρέχει πληροφορίες για τις γυναικοκτονίες, στατιστικά στοιχεία, αριθμούς και δεδομένα νομικής φύσεως, κείμενα διεθνή σχετικά με το θέμα.
Κλείνοντας οφείλουμε να σταθούμε στην σοβαρή παράλειψη της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης που δεν συμπεριλήφθηκε ο όρος γυναικοκτονία, και καμία ευρωπαϊκή νομοθεσία δεν την προσδιορίζει ως αυτοτελές έγκλημα. Έτσι παραμένει ένα διαρκές αίτημα παγκόσμιο και ευρωπαϊκό του φεμινιστικού κινήματος, ένα αίτημα που συνδέεται με την Ισότητα, την Δημοκρατία, την Κοινωνική Συνοχή, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Άρθρο της Ελευθερίας Κοσσυβάκη, φεμινίστριας, υπεύθυνη οργανωτικού της Περιφ. Παράταξης ΚΟΙΝΟ ΤΩΝ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ, 22/2/2022.
