-Από 80 μηνύσεις το 2019, έφτασαν τις 313 το 2024 στα Γιάννενα, ενώ στην Ήπειρο η αστυνομία από 276 το 2023, ασχολήθηκε με 704 υποθέσεις το 2024. Ενημέρωση και προτάσεις από τους ομιλητές της εκδήλωσης της “Σχεδίας” και του Δικηγορικού Συλλόγου.
Η έμφυλη βία συνολικά, οι πολλές γυναικοκτονίες τα τελευταία χρόνια και τα διαρκώς αυξανόμενα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αποτελούν μείζον κοινωνικό πρόβλημα στη χώρα, αλλά και στην περιοχή μας έστω κι αν δεν βλέπουν πάντα το φως της δημοσιότητας, δεδομένου ότι τα θύματα είτε φοβούνται να μιλήσουν, είτε θέλουν να αποφύγουν τις αντιδράσεις του κοινωνικού περίγυρου. Στην Ήπειρο μέσα σε ένα χρόνο υπερδιπλασιάστηκαν τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, όπως καταγράφηκαν από την αστυνομία, ενώ αυξανόμενα τα τελευταία χρόνια είναι και τα στοιχεία της εισαγγελίας Πρωτοδικών Ιωαννίνων που αφορούν μηνύσεις, διώξεις και διαμεσολαβήσεις.
Αυτό το φαινόμενο, σε ότι αφορά τη νομοθεσία και την κοινωνική πραγματικότητα, συζητήθηκε αναλυτικά στην εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Σχεδία» και ο Δικηγορικός Σύλλογος Ιωαννίνων, με τη στήριξη της Ιεράς Μητρόπολης Ιωαννίνων, στην αίθουσα Αίθουσα «Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος» της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας το απόγευμα της Δευτέρας.
Για τρεις και πλέον ώρες παρουσιάστηκε το νομοθετικό «οπλοστάσιο» για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, με αναφορές στις τροποποιήσεις που επήλθαν λόγω της όξυνσης του φαινομένου, ενώ έμφαση δόθηκε και στα ζητήματα εφαρμογής της σε θεσμικό, αλλά και κοινωνικό επίπεδο. Το γενικό πλαίσιο της εκδήλωσης έθεσαν στους χαιρετισμούς τους ο αντιπρόεδρος του Κέντρου Πρόληψης «Σχεδία», αντιπεριφερειάρχης Ηπείρου Βασίλης Γοργόλης και η πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ιωαννίνων Χριστίνα Τσέτσου, που σημείωσαν την ανάγκη να μην παραμένουν κλειστά τα στόματα, ενώ στάθηκαν και στη σημασία της συνεργασίας των δύο φορέων.
“Τα νέα της Αλεξάνδρας” έκρυβαν γυναικοκτονία
Με μια αναφορά στο ρεμπέτικο τραγούδι «Τα νέα της Αλεξάνδρας», που 40 χρόνια περίπου μετά την κυκλοφορία του το 1961 αποκαλύφθηκε ότι είχε γραφτεί για τη γυναικοκτονία της Αλεξάνδρας Μυλωνάκου από τον θείο της, επειδή δεν ενέδιδε στις ορέξεις του, συνόδεψε τον δικό της χαιρετισμό η πρόεδρος του Κέντρου Πρόληψης «Σχεδία», αντιδήμαρχος του Δήμου Ιωαννιτών Σοφία Μαρκούλα.
«Η ιστορία της Αλεξάνδρας δεν είναι μόνο μια ατομική τραγωδία, αλλά ένα μήνυμα για τις διαρκείς συνέπειες της έμφυλης βίας, που υπερβαίνουν τον χρόνο και τη μνήμη. Δείχνει πώς η κοινωνία μας συχνά επιτρέπει την κακοποίηση και, ακόμα χειρότερα, πώς τα θύματα συνεχίζουν να υποφέρουν λόγω του στιγματισμού τους, ίσως ακόμη και μετά το θάνατό τους, ίσως ακόμη και μετά από 65 χρόνια», τόνισε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως σίγουρα υπάρχουν πολλές ιστορίες κακοποιημένων γυναικών, που κανείς δε μίλησε για αυτές, ιστορίες που αποσιωπήθηκαν ή διαστρεβλώθηκαν. Ιστορίες που δεν έτυχαν του απαραίτητου πλαισίου υποστήριξης, νομικού, θεσμικού, κοινωνικού και χάθηκαν μέσα στη λήθη των κοινωνικών μας στερεοτύπων.
Διαφωνία για τον όρο “γυναικοκτονία”
Την ανάγκη ο καθένας και η καθεμία ξεχωριστά να συμμετέχει στην εκστρατεία μείωσης – εξάλειψης του φαινομένου της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, σημείωσε στην ομιλία του ο Αντιεισαγγελέας Εφετών Ιωαννίνων Ευάγγελος Μάστακας, τονίζοντας ότι θα πρέπει να υπάρξει μηδενική ανοχή, στρατηγική πρόληψης, συντονισμός, άμεσα αντανακλαστικά και άμεση συνεργασία. «Το θύμα πρέπει να μιλήσει. Και αν δεν μπορεί ή δε θέλει, πρέπει να μιλήσουμε όλοι οι υπόλοιποι», ανέφερε χαρακτηριστικά, παρουσιάζοντας αναλυτικά το νομοθετικό πλαίσιο και το πώς λειτουργεί η διαδικασία από τη στιγμή που γίνει μια καταγγελία στην Εισαγγελία ή στην Αστυνομία. Με παρρησία κατέθεσε μια σειρά από παρατηρήσεις και προτάσεις επί διατάξεων, που πρέπει να τροποποιηθούν, ενώ εξέφρασε τη διαφωνία του με το να εισαχθεί στον ποινικό νόμο αυτοτελές ποινικό αδίκημα γυναικοκτονίας, λέγοντας ότι έτσι κι αλλιώς για την ανθρωποκτονία μπορεί να επιβληθεί η μέγιστη ποινή, που είναι η ισόβια κάθειρξη. Ωστόσο, τόνισε πως μπορεί η διαφοροποίηση να γίνει στην επιμέτρηση της ποινής, όπου ο διαπράττων γυναικοκτονία μπορεί να τιμωρηθεί βαρύτερα και να μην του δοθεί κάποιο ελαφρυντικό, να μην ανασταλεί η ποινή ή να μη δοθεί ανασταλτικό αποτέλεσμα στην έφεση. Μάλιστα, πρότασή του, την οποία κατέθεσε, είναι να περιοριστεί η δυνατότητα της υφ’ όρων απόλυσης.
Τα στατιστικά της Εισαγγελίας Πρωτοδικών
Μια θεωρητική προσέγγιση στη δυνατότητα ποινικής διαμεσολάβησης σε περιπτώσεις πλημμελημάτων ενδοοικογενειακής βίας έκανε η Εισαγγελέας Πρωτοδικών Ιωαννίνων Δέσποινα Σωτηρίου, αναφερόμενη στις προϋποθέσεις, στη διαδικασία και στις ποινικές και αστικές συνέπειες, ενώ στάθηκε και σε πρακτικά ζητήματα που προκύπτουν και χρήζουν πιθανώς επανεξέτασης.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στατιστικά στοιχεία της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Ιωαννίνων για τα έτη 2019–2024, με τον αριθμό μηνύσεων, διώξεων και διαμεσολαβήσεων να βαίνει συνεχώς αυξανόμενος. Ενδεικτικά, το 2019 υποβλήθηκαν 80 μηνύσεις, ασκήθηκαν διώξεις σε 70 περιπτώσεις και εκδόθηκαν 26 διατάξεις ποινικής διαμεσολάβησης, το 2022 φτάσαμε στις 165 μηνύσεις, 89 διώξεις και 33 διαμεσολαβήσεις, με το 2024 τα στοιχεία να καταγράφουν 313 μηνύσεις, 268 διώξεις και 126 διαμεσολαβήσεις. Όσον αφορά τα αποτελέσματα των ποινικών διαμεσολαβήσεων, λίγες σχετικά προκύπτει ότι είναι αυτές που ολοκληρώνονται επιτυχώς και τηρούνται.
Η κ. Σωτηρίου κατέθεσε και μια σειρά προτάσεων, που συνίστανται στην ανάγκη ευρύτερης εφαρμογής της ποινικής διαμεσολάβησης, στην παρακολούθηση και των θυμάτων στο πρόγραμμα Ποινικής Διαμεσολάβησης, στην ανάγκη αυξημένης προστασίας θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, σημειώνοντας την αδικαιολόγητη έλλειψη δομών και προγραμμάτων, καθώς και στην παροχή οικονομικής στήριξης και νομικής αρωγής στο σύνολο των αναγκαίων δικαστικών ενεργειών.
Αυξημένα περιστατικά δείχνουν τα στοιχεία της αστυνομίας
Ο ρόλος της Αστυνομίας στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας ως μορφή έμφυλης βίας ήταν το θέμα της παρουσίασης της επικεφαλής του Γραφείου Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας του Α.Τ. Ιωαννίνων, υπαστυνόμου Α΄ Γεωργίας-Μαρίας Τζαμάκου, η οποία επίσης παρουσίασε στοιχεία για τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην Ήπειρο, που από 276 το 2023 έφτασαν τα 704 το 2024 με τη λειτουργία αντίστοιχων Γραφείων και στους άλλους νομούς και όχι μόνο στα Γιάννενα. Η υπαστυνόμος Α’ παρουσίασε συνοπτικά τον ρόλο και τον τρόπο λειτουργίας του επιχειρησιακού Γραφείου Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας και αναφέρθηκε στις ενέργειες των αστυνομικών, όταν καλούνται να επιληφθούν σε κάποιο περιστατικό. Μίλησε, ακόμη, για τους τρόπους καταγγελίας, τους ξενώνες φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών και το Panic Βutton, το οποίο από τον Μάιο του 2024 έχει χορηγηθεί σε 40 θύματα βίας, που θέλησαν να εγκαταστήσουν την εφαρμογή στο κινητό τους τηλέφωνο, και έχει ενεργοποιηθεί δύο φορές, με άμεση κινητοποίηση των αστυνομικών υπηρεσιών και μεταφορά των θυμάτων στο Αστυνομικό Μέγαρο.
Λείπουν οι Κοινωνικοί Λειτουργοί
Το σοβαρό πρόβλημα υποστελέχωσης των κοινωνικών υπηρεσιών ανέδειξε η διευθύντρια Κοινωνικής Μέριμνας Περιφέρειας Ηπείρου και αντιπρόεδρος του Περιφερειακού Τμήματος Ηπείρου του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος, κοινωνική λειτουργός Δέσποινα Καμπούρη, χαρακτηρίζοντας, ωστόσο, ευχής έργο το ότι χάρη στην καλή συνεργασία σε τοπικό επίπεδο έχει χτιστεί ένα καλό δίκτυο υπηρεσιών. Η κ. Καμπούρη ανέφερε ενδεικτικά ότι στις δομές προστασίας παιδιού αντιστοιχεί ένας κοινωνικός λειτουργός για 60 παιδιά, ενώ στις κοινωνικές δομές των δήμων ένας κοινωνικός λειτουργός ανά 80.000 κατοίκους. «Σε έναν Δήμο της Ευρώπης του μεγέθους των Ιωαννίνων υπάρχουν 30 κοινωνικοί λειτουργοί και εδώ μόνο δύο», ανέφερε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι πολλές φορές γίνεται μετακίνηση υπαλλήλων από άλλες δομές (Κοινωνικό παντοπωλείο, «Βοήθεια στο Σπίτι») για να καλυφθούν οι ανάγκες.
Τη συζήτηση συνόψισε ο επιστημονικά υπεύθυνος του Κέντρου Πρόληψης «Σχεδία», καθηγητής Αγωγής Υγείας του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Βασίλειος Κούτρας, λέγοντας πως δεν αρκεί να φτιάξεις το πλαίσιο αντιμετώπισης ενός προβλήματος, αλλά χρειάζονται και άνθρωποι να το υπηρετήσουν. Στάθηκε, επίσης, ιδιαίτερα στο κομμάτι της πρόληψης, σημειώνοντας τη δυσκολία να αλλάξεις ενήλικες και τόνισε ότι η προσπάθεια πρέπει να εντοπιστεί τόσο στην οικογένεια όσο και στη δεύτερη δομή κοινωνικοποίησης, που είναι η εκπαίδευση.
Την εκδήλωση έκλεισε η εκπρόσωπος του Δικηγορικού Συλλόγου Ιωαννίνων στο Δ.Σ. της «Σχεδία» Ανθή Μάστακα, η οποία σήκωσε το οργανωτικό βάρος της εκδήλωσης από κοινού με το μέλος του Δ.Σ. του Δ.Σ.Ι. Μαρία Νάκα και το προσωπικό του Κέντρου Πρόληψης.
